OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MITIHANI YA KUJIPIMA KWA SHULE ZA SEKONDARI

MTIHANI WA MWISHO WA MWAKA-NOVEMBER-2025

HISTORIA YA TANZANIA NA MAADILI

MUDA: Saa 2:30

MAELEKEZO

1. Mtihani huu una sehemu tatu:  A, B na C .
2. Jibu  maswali yote  katika sehemu A na B.
3. Sehemu C jibu  swali moja (1) la insha .
4. Andika majibu yako kwa  kalamu ya wino wa buluu au mweusi .
5. Hakikisha maandishi yako ni safi na nadhifu.

SEHEMU A (15 Alama)

SWALI LA 1: Chagua Jibu Sahihi (i – x)

Chagua jibu sahihi na andika herufi yake katika kijisanduku kilichotolewa.

(i) Jamii kubwa ya Wabantu inasadikika ilitoka katika eneo la: 

A. Bonde la Naili B. Afrika Magharibi C. Afrika Kaskazini D. Kongo

(ii) Kundi la watu waliokuwa na lugha za Kisudani na walihamia Tanzania ni: 

A. Wabantu B. Wanilo C. Wakushito D. Wakichembe

(iii) Kazi kuu ya jamii za asili za Kitanzania ilikuwa: 

A. Kilimo, Ufugaji, na Uvuvi B. Biashara ya Kitalii C. Ufugaji pekee D. Uchimbaji wa madini

(iv) Tabia ya kushirikiana chakula, kazi na mali ni sehemu ya: 

A. Teknolojia B. Utamaduni C. Maadili D. Siasa

(v) Miongoni mwa matendo ya msingi yanayolinda maadili ya jamii ni: 

A. Ufisadi B. Heshima na uaminifu C. Wizi D. Dharau

(vi) Urithi wa jamii za Kitanzania unajumuisha: 

A. Mila na desturi B. Lugha C. Sanaa na muziki D. Yote yaliyotajwa

(vii) Mfumo wa kijamii kabla ya ukoloni ulijengwa juu ya: 

A. Ubepari B. Ujamaa wa kijadi C. Utumwa wa viwandani D. Ukoloni

(viii) Jamii za Kitanzania kabla ya ukoloni zilitumia teknolojia rahisi kama: 

A. Mitambo ya kisasa B. Vyuma na zana za mawe C. Kompyuta D. Ndege

(ix) Shughuli za kiuchumi kabla ya ukoloni zilijumuisha:

 A. Kilimo cha biashara B. Kilimo cha kujikimu na ufugaji C. Uchimbaji wa mafuta D. Viwanda vikubwa

(x) Kichocheo kikubwa cha mabadiliko ya sayansi na teknolojia katika jamii za Kitanzania  kabla ya ukoloni kilikuwa: 

A. Mahitaji ya maisha B. Ukoloni C. Elimu ya kisasa D. Ukombozi wa taifa

SWALI LA 2: Oanisha vipengele vya  Orodha A  na maana zake katika  Orodha B  kwa kuandika herufi  sahihi.

SEHEMU B (40 Alama)

Jibu maswali yote 3 – 9

3. (a) Eleza maana ya jamii za asili za Kitanzania. (b) Taja makundi makuu manne ya jamii hizo. (c) Kwa mfano wa Wabantu, eleza tabia kuu mbili. (d) Kwa nini jamii hizi ni muhimu katika historia ya Tanzania?

4. (a) Eleza shughuli za kiuchumi za Wanilo. (b) Bainisha shughuli mbili za Wakushito. (c) Kwa mfano wa Wabantu, eleza mchango wao katika kilimo. (d) Taja faida moja ya biashara ya kubadilishana bidhaa (barter trade).

5. (a) Eleza maana ya maadili katika jamii. (b) Taja mambo mawili yanayodhihirisha maadili ya kijamii. (c) Eleza kwa kifupi umuhimu wa urithi wa jamii. (d) Taja njia moja ya kulinda urithi wa jamii.

6. (a) Taja mifumo miwili ya kijamii kabla ya ukoloni. (b) Eleza namna mifumo hiyo ilivyokuza mshikamano wa kijamii. (c) Taja mfumo mmoja wa kisiasa uliokuwapo kabla ya ukoloni. (d) Eleza faida yake kwa jamii.

7. (a) Eleza hali ya sayansi na teknolojia za jadi katika jamii za Kitanzania. (b) Taja angalau zana mbili za kilimo zilizotumika. (c) Taja kichocheo kimoja cha mabadiliko ya teknolojia kabla ya ukoloni. (d) Eleza faida ya mabadiliko hayo kwa jamii.

8. (a) Eleza maana ya urithi wa jamii. (b) Taja fursa mbili zilizopo katika urithi wa jamii. (c) Eleza namna urithi huo unavyoweza kukuza uchumi wa taifa. (d) Taja njia moja ya kuutunza urithi wa jamii.

9. (a) Taja shughuli mbili zinazojenga mshikamano wa kijamii. (b) Eleza namna shughuli hizo zinavyokuza uchumi wa taifa. (c) Toa mfano wa shughuli moja ya kitamaduni inayokuza mshikamano. (d) Eleza faida yake kwa jamii ya Kitanzania.

SEHEMU C (15 Alama)

Jibu swali moja (1) la insha

10.  Andika insha yenye kichwa: “Mchango wa mifumo ya kisiasa na kiuchumi katika kukuza maadili na  mshikamano wa jamii za Kitanzania kabla ya ukoloni.”